Pasja

Parę lat przed Gorączką Agnieszki Holland Różewicz nakręcił własną interpretację tematu patriotycznego zrywu przeciwko zaborcom jako przedsięwzięcia z góry skazanego na porażkę. Rok 1846, trwa powstanie krakowskie, młody lewicowy działacz i filozof Edward Dembowski (Piotr Garlicki) próbuje zmobilizować ludność do walki. Co rusz mierzy się jednak z problemami, odmiennymi racjami stanu, interesami sprzecznymi lub obojętnymi wobec heroicznej wizji wolnej Polski. 

Nieczęsto w polskim kinie mamy do czynienia z tak przekonującą wizją XIX wieku, nakręconą w dużej mierze w plenerze i trudnych warunkach.  Reżyser, który przeniósł na ekran scenariusz Edwarda Żebrowskiego (W biały dzień) i Andrzeja Kijowskiego, narzekał po latach: „Zima przyszła wyjątkowo niełaskawa. Mrozy na zmianę z deszczami, śniegu mało. A plany zdjęciowe szerokie, konie, porozbierani kaskaderzy na śniegu i lodzie”. Epickie tło nie przysłania jednak indywidualnych konfliktów. Piotr Garlicki i Zbigniew Zapasiewicz jako dyktator powstania Jan Józef Tyssowski, czyli idealista kontra człowiek zdolny do kompromisów, powtarzają tu niezapomniane potyczki słowne z o rok wcześniejszych Barw ochronnych Zanussiego. Unikatowa jest też scena spotkania Dembowskiego z Jakubem Szelą (Bolesław Smela), udowadniająca, że dzisiejszy zwrot ludowy w polskiej kulturze ma zacnych protoplastów.

Sebastian Smoliński