Gwiazda pośród chmur

Kiedy Satyajit Ray odnosił światowe sukcesy Trylogią Apu, w Kalkucie tworzył inny wybitny filmowiec, obdarzony na dodatek zupełnie odmiennym temperamentem. Ritwik Ghatak – kultowa, bezkompromisowa postać kina indyjskiego – szukał języka zdolnego opisać tragedię, jaką stał się podział Bengalu w 1947 roku, i związane z tym migracje kilkunastu milionów ludzi. Jego arcydziełem pozostaje Gwiazda pośród chmur: melodramat o wykorzenionej, koczującej na obrzeżach Kalkuty rodzinie, na której utrzymanie pracuje młoda Nita (Supriya Choudhury), poświęcająca własne marzenia na rzecz bliskich. Trzymając się kobiecej perspektywy, Ghatak wprowadza do szarpiącej za serce opowieści eksperymentalne elementy i tworzy w efekcie poetycki film o cichej wytrwałości i poświęceniu. Pełen podziwu Ray tak pisał o oryginalności Ghataka, który w odróżnieniu od niego odrzucał amerykańskie wzorce: „Ritwik był w tajemniczy sposób odporny na te wpływy – Hollywood nie zostawiło żadnego śladu na jego filmach. Jak to się stało, pozostaje dla mnie tajemnicą”.

Sebastian Smoliński

Ritwik Ghatak (1925–1976) był indyjskim reżyserem, scenarzystą i dramaturgiem. Swój debiut fabularny Nagarik nakręcił w roku 1952, ale premiera filmu odbyła się dopiero 25 lat później, już po jego śmierci. Za najwybitniejsze osiągnięcie Ghataka uważa się zrealizowaną w latach 1960–62 „trylogię podziału”, a zwłaszcza jej pierwszą część, Gwiazdę pośród chmur. Był ceniony w Indiach jako filmowiec, nauczyciel i teoretyk filmu, ale za granicą pozostawał w cieniu innych reżyserów (szczególnie Satyajita Raya), i dopiero niedawno poświęcono mu uwagę, na jaką zasługuje.

Rekonstrukcja 2K wykonana w 2019 roku przez The Criterion Collection we współpracy z The Film Foundation’s World Cinema Project i Cineteca di Bologna, z materiałów zachowanych przez National Film Archive of India.