
Anima. Mistrzowie polskiej animacji
Po pokazach spotkanie z Jerzym Armatą, autorem książki Anima. Mistrzowie polskiej animacji (EGoFILM, 2025).
Polski film animowany zawsze miał mocną pozycję na arenie międzynarodowej, o czym świadczy wiele trofeów na najbardziej prestiżowych festiwalach. W latach 60., 70. i 80. ubiegłego wieku prym w animacji wiedli Jan Lenica, Walerian Borowczyk, Witold Giersz, Daniel Szczechura, Mirosław Kijowicz, Kazimierz Urbański, Ryszard Czekała, Julian Józef Antonisz, Jerzy Kucia i Zbigniew Rybczyński, a później Piotr Dumała, Tomasz Bagiński, Dorota Kobiela czy Mariusz Wilczyński. Polską szkołę animacji ceniono – i ceni się nadal – na świecie równie wysoko, jak tę „właściwą” szkołę polską spod znaku Andrzeja Wajdy, Andrzeja Munka, Jerzego Kawalerowicza czy ich kontynuatorów – Krzysztofa Kieślowskiego, Agnieszki Holland, Pawła Pawlikowskiego.
Anima. Mistrzowie polskiej animacji to publikacja, która obejmuje całościowo dokonania rodzimej animacji autorskiej – w aspekcie historycznym i rodzajowym – poprzez omówienie twórczości jej najwybitniejszych przedstawicieli, od czasów Lenicy i Borowczyka, po artystów najmłodszych, a już mających ugruntowaną pozycję na mapie światowej animacji, czego najlepszym przykładem jest Marta Pajek.
Na początku bieżącego stulecia zrealizowałem 36-odcinkowy serial dokumentalny dla Telewizji Polskiej, zatytułowany Anima, poświęcony dorobkowi najwybitniejszych artystów rodzimej animacji. Ten album, zawierający omówienie twórczości czołowej „pięćdziesiątki” (a precyzyjniej – twórców jest 52), uzupełnione o „pięćdziesiątkę” najlepszych filmów (a precyzyjniej – filmów jest 53), to książkowe rozwinięcie tamtego pomysłu.
Jerzy Armata

PS. Podczas ubiegłorocznej edycji Timeless Film Festival Warsaw przedstawiłem Państwu „dwie dziesiątki” najlepszych polskich filmów animowanych, jedną ułożoną przez nieżyjącego już Marcina Giżyckiego, wybitnego historyka sztuki, krytyka, reżysera i pedagoga, oraz drugą – sporządzoną przeze mnie. Promocji książki towarzyszy projekcja „trzeciej dziesiątki”, zawierającej równie znakomite filmy jak dwie poprzednie.
Seans już minął
13 kwietnia 2025
17:15
Iluzjon Mała Czarna
Tytuł angielski: Anima. Masters of Polish Animation
Sekcja: Mistrzowie polskiej animacji
Czas trwania: 96 min
Edycja: TFFW 2025
Pan Piórko śni
Surrealistyczna groteska, której bohater śni, że fruwa w łóżku nad miastem, w pracy zajmuje miejsce swojego szefa i natychmiast wprowadza w urzędzie nowe porządki, m.in. trzydniowy weekend i dwumiesięczny płatny urlop.
Jerzy Armata
Tytuł angielski: Mr Feather dreams
Tytuł oryginalny: Mr Plume’s Dream
Reżyseria: Zenon Wasilewski
Czas trwania: 11 min
Rok produkcji: 1949
Kraj produkcji: Polska
Był sobie raz…
Niekonwencjonalna opowieść o samotności oraz alienacji stworzona za pomocą improwizowanych igraszek z formą (film realizowano bez scenariusza): kolaż kolorowych figur geometrycznych oraz postaci wyciętych ze starych gazet.
Jerzy Armata
Tytuł angielski: Once Upon a Time
Tytuł oryginalny: Był sobie raz…
Reżyseria: Walerian Borowczyk, Jan Lenica
Czas trwania: 9 min
Rok produkcji: 1957
Kraj produkcji: Polska
Igraszki
Skondensowana historia ludzkości, ciągle skonfliktowanej, wywołującej wojny, walczącej. A wszystko to opowiedziane niezwykle ascetycznie za pomocą animacji zgeometryzowanych wycinanek.
Jerzy Armata
Tytuł angielski: Playthings
Tytuł oryginalny: Igraszki
Reżyseria: Kazimierz Urbański
Czas trwania: 7 min
Rok produkcji: 1962
Kraj produkcji: Polska
Kwartecik
Fortepian, a na nim dwa świeczniki ozdobione starożytnymi postaciami. Gdy po żmudnych ćwiczeniach pianista zamyka instrument, gasi światło i odchodzi, postaci ożywają i rozpoczynają szaloną zabawę.
Jerzy Armata
Tytuł angielski: The Little Quartet
Tytuł oryginalny: Kwartecik
Reżyseria: Edward Sturlis
Czas trwania: 7 min
Rok produkcji: 1965
Kraj produkcji: Polska
Słonioga
Utrzymana w konwencji kina drogi, surrealistyczna opowieść o słoniodze, dziwnej krzyżówce słonia i stonogi wędrującej wciąż w tym samym kierunku przez dziwne krainy wypełnione abstrakcyjnymi kształtami, rozgrywająca się w czasach, w których nikt jeszcze nie wiedział, co to jest czas.
Jerzy Armata
Tytuł angielski: L’Araignéléphant
Tytuł oryginalny: Słonioga
Reżyseria: Piotr Kamler
Czas trwania: 9 min
Rok produkcji: 1968
Kraj produkcji: Polska
Dwoje
Przepiękna, pełna poezji malarska impresja o ogromnej sile miłości w coraz bardziej opresyjnej rzeczywistości, opowiedziana bez słów – ruchomym obrazem, w rytm transowej muzyki Jacka Ostaszewskiego.
Jerzy Armata
Tytuł angielski: Duo
Tytuł oryginalny: Dwoje
Reżyseria: Piotr Szpakowicz
Czas trwania: 9 min
Rok produkcji: 1975
Kraj produkcji: Polska
Gody
Ach, co to był za ślub, czyli czeczotowska weselna jazda bez trzymanki. Po kościelnej ceremonii przy rozległym stole-łóżku zaczyna się upojna uczta. A potem przychodzi proza codziennego życia małżeńskiego, które jest niczym innym jak „śmiertelną chorobą przenoszoną drogą płciową”.
Jerzy Armata
Tytuł angielski: Wedding
Tytuł oryginalny: Gody
Reżyseria: Andrzej Czeczot
Czas trwania: 7 min
Rok produkcji: 1977
Kraj produkcji: Polska
Jam Session
Teresa i Wiktor mieszkają nad klubem, w którym koncertuje zespół Raz Dwa Trzy. Muzyka docierająca z dołu nie pozwala im spać. Ale dźwięki dochodzące z klubu niespodziewanie okażą się tym, czego para szczególnie potrzebuje. „I tak warto żyć…” – śpiewa zespół.
Jerzy Armata
Tytuł angielski: Jam Session
Tytuł oryginalny: Jam Session
Reżyseria: Izabela Plucińska
Czas trwania: 10 min
Rok produkcji: 2004
Kraj produkcji: Polska
Toto
Impresyjna, utrzymana w mrocznej atmosferze, pełna suspensu i niedopowiedzeń uniwersalna opowieść o dziecięcej naiwności i bezpowrotnie utraconych marzeniach.
Jerzy Armata
Tytuł angielski: Toto
Tytuł oryginalny: Toto
Reżyseria: Zbigniew Czapla
Czas trwania: 12 min
Rok produkcji: 2013
Kraj produkcji: Polska
Figury niemożliwe i inne historie II
Bohaterką tej przewrotnej opowieści jest młoda kobieta, która w codziennej życiowej bieganinie ciągle się na czymś potyka. Kiedy wstaje, rozgląda się wokół i nagle odkrywa, że jej dom posiada nieoczekiwane właściwości, pełen jest niespodzianek, iluzji i paradoksów.
Jerzy Armata
Tytuł angielski: Impossible Figures and Other Stories II
Tytuł oryginalny: Figury niemożliwe i inne historie II
Reżyseria: Marta Pajek
Czas trwania: 15 min
Rok produkcji: 2016
Kraj produkcji: Polska