Armia cieni

Jean-Pierre Melville, późniejszy reżyser stylowych filmów policyjnych i czarnych kryminałów, w czasie II wojny światowej należał do francuskiego ruchu oporu. W Armii cieni powrócił do wspomnień z tamtego okresu, ale bynajmniej nie po to, by dawać upust kombatanckiej dumie. Zamiast zaklinać rzeczywistość i wkładać w usta konspiratorów wzniosłe hasła, Melville pokazuje, że jego bohaterowie wyznają raczej zasadę „cel uświęca środki”. Współtowarzysze Philippe, Luc i Jean-François muszą zawsze być metodyczni, niezwykle ostrożni i zapomnieć o skrupułach. Ale nawet kurczowe trzymanie się zasad nie pozbawia członków podziemia przeczucia, że większość z nich nie doczeka końca wojny, bowiem mogą zginąć w zasadzkach lub gestapowskich więzieniach. Choć dziś trudno w to uwierzyć, przepełniona gorzkim realizmem Armia cieni została w momencie premiery uznana za reakcyjną. Film wchodził jednak na ekrany niedługo po zawierusze Maja ’68, gdy samo podjęcie tematu ruchu oporu zostało uznane przez wojowniczą francuską krytykę za przejaw sympatii gaullistowskich. Gdy kurz po ideologicznej bitwie opadł, dzieło Melville’a doczekało się jednak rehabilitacji i dziś cieszy się zasłużoną sławą jednego z największych osiągnięć reżysera.

Piotr Czerkawski

Jean-Pierre Melville (1917–1973) to francuski reżyser, który nadał nową formę kinu noir i wpłynął na francuską Nową Falę. Jego filmy, takie jak Samuraj (1967), W kręgu zła (1970) czy Armia cieni (1969), charakteryzują się precyzyjną narracją, surowym minimalizmem i ikoniczną postacią outsidera. Melville czerpał inspiracje z amerykańskiego kina gangsterskiego, tworząc przepełnione melancholią opowieści o honorze i zdradzie. Jego wcześniejsze Milczenie morza (1949) zapisało się w historii jako pionierski film niezależny. Styl Melville’a, pełen fatalizmu i ascetycznej elegancji, wywarł ogromny wpływ na twórców takich jak Quentin Tarantino i John Woo.